7. Taaguutit najoqqutallu

Kisitsisitigut paasissutissat suliarinerini nunanut tamalaanut najoqqutassiat System of National Acounts 1993 (SNA 93) aamma Det Europæiske Nationalregnskabssystem 1995 (ENS 1995) atorneqarput. Danmarkimiit pisortat aningaasaqarnerat pillugit kisitsisitigut paasissutissat saqqummersitami uani isumassasiorfigingaatsiarneqarput.

Immikkoortortaqarfiit erseqqissumik killilerneqarsimanissaat pisortat aningaasaqarnerisa misissoqqissaarnerini pingaaruteqarput. Immikkoortortaqarfiit imminnut ataqatigiinnerat titartakkami ataaniittumi takuneqarsinnaavoq, immikkoortumi tulliuttumi taanna tunngavigineqassaaq. Titartakkamiittut tamakkiisumik assersuutaanngillat.

 

Titartagaq 7.1

Pisortaqarfiit

7.1 Pisortat ingerlatsinerat kiffartuussinerallu

Pisortaqarfiit niuerfiunngitsumik kiffartuussinerat

Pisortaqarfiit niuerfiunngitsumik kiffartuussisut tassaapput suliffeqarfiit ataatsimut atuinermik pilersitsisut, inuiaqatigiit isertitaanik aamma pigisaanik agguaaqqittartut, nalinginnaasumik aningaasaqarnerup ineriartornissaanik anguniagaqartut. Pisortaqarfiit niuerfiunngitsumik kiffartuussisut pisortaqarfinnit nakkutigineqartarput tamanullu akeqanngitsumik kiffartuussinerit atorneqartarlutik. 

 

Akileraarutinit akitsuutinillu aningaasalersuineq

Pisortaqarfinni allaffissorneq aamma sullissineq annermik akileraarutinit akitsuutinillu aningaasalersorneqarput, nioqqutissanit aamma kiffartuussinermit tunisinermit imaluunniit atuisut akiliutaannit (ass. meeqqerivinnut akiliutit) isertitat annikinnerupput. 

 

Kalaallit Nunaanni pisortaqarfinni allaffissorneq aamma sullissineq immikkoortunut pingasunut ima agguarneqarsinnaavoq:

 

·         Kommunit

·         Namminersorlutik Oqartussat

·         Kalaallit Nunaanni naalagaaffiup ingerlatai

 

Kangerlussuaq aamma Pituffik

Pisortat aningaasaqarneranni Kalaallit Nunaanni kommunit ataatsimut naatsorsorneqarput. Pituffik – kommunit avataani inissisimasoq – Namminersorlutik Oqartussat ataanut ilanngunneqarpoq. Kangerlussuaq piffissami 1999-2001 Namminersorlutik Oqartussat ataani inissisimavoq. 2002-mi januaarimili Kangerlussuup allaffeqarfia aningaasalersorneqarneralu Qeqqata Kommunianit nunaqarfittut ingerlanneqalerpoq.

 

Naalagaaffiup ingerlatai aamma qallunaat naalagaaffiat

Kalaallit Nunaanni nalaagaaffiup ataani suliffeqarfiit aamma qallunaat naalagaaffiat immikkoortinneqartarput. Kisitsisitigut paasissutissani naalagaaffiup tapiissutai Namminersorlutik Oqartussat isertitaanut inissinneqarput, kisianni naalagaaffimmit Kalaallit Nunaannut aningaasatut atorneqartutut inissinneqarsimanngillat.

 

Kalaallit Nunaannut aningaasartuutaasimasut kisimik naalagaaffiup aningaasat atugaatut ilanngunneqarput

Qallunaat naalagaaffiata Kalaallit Nunaanni ingerlatai aningaasaliiffiilu naalagaaffimmit ingerlanneqarput. Immikkut maluginiarneqassaaq Danmarkimi ministeriaqarfiit Kalaallit Nunaannut aningaasanik atuiffiusimasunik nalunaarusioraangamik Kalaallit Nunaannut tunngasut Danmarkimi ingerlanneqarsimasut ilanngukkajuttarmatigit. Nunat tamalaani najoqqutassat malillugit Kalaallit Nunaanni eqqaanniluunniit aningaasartuutaasimasut pisortat aningaasaqarnerat pillugu kisitsisitigut paasissutissanut taamaallaat ilanngunneqarput.

7.2 Pisortaqarfiit ingerlatseqatigiiffiutaat

Kalaallit Nunaata immikkuullarissutigaa pisortat inuussutissarsiornermik suliaqarnerat. Ingerlatseqatigiiffiit nunat tamalaat akornanni najoqqutassat malillugit ima agguarneqarsimapput 1) ingerlatseqatigiiffiit pisortat allaffissornerannut aamma sullissinerannut ilaasut, 2) ingerlatseqatigiiffiit immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsut pisortat suliffeqarfiutaat (kvasiselskaber) aamma 3) pisortat ingerlatseqatigiiffiutaat.

 

Ingerlatseqatigiiffiit ingerlanneqartut

Ingerlatseqatigiiffiup ingerlatsinermut aningaasartuutai tunisanit kiffartuussinernillu isertitanit matussuserneqartut minnerpaamik 50 pct.-iuppata, ingerlatsinermut ilaasutut naatsorsuutigineqassaaq. Ingerlatseqatigiiffiup ingerlatsinermi aningaasartuutai pisortat atorfilinnut akissarsititsinermut tunisassiornermullu atuinermut aningaasartuutaanut ilanngunneqarput, tunisanit kiffartuussinerniillu isertitat ingerlatseqatigiiffiup isertitaatut ilanngunneqartut. Ingerlatseqatigiiffiit taamatut ittut assersuutaasinnaapput Kanukoka, Asiaq/Misissueqqaarnerit aamma Kalaallit Nunaata Radioa (KNR).

 

Pisortat ingerlatseqatigiiffiutaat inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsut (kvasiselskaber)

Namminersorlutik Oqartussat imaluunniit kommunit ataani inissisimasut ingerlatseqatigiiffiit immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsut tassaapput niuernermi pissutsit malillugit tunisanit kiffartuussinerniillu isertitaat 50 pct.-imit anginerusut. Taakku ingerlatseqatigiiffiit immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsunik taaneqartarput. Namminersorlutik Oqartussat ingerlatseqatigiiffiutaat ukuupput Nukissiorfiit aamma Mittarfeqarfiit.

 

Pisortat ingerlatseqatigiiffii

Pisortat ingerlateqatigiiffii pisortanit pigineqarput aamma/ imaluunniit nakkutigineqartarput, tamanna aktianik amerlanerpaanik piginneqataanikkut pivoq, ingerlatseqatigiiffiit taamaattut suliffeqarfittut namminersortutut inatsisit malillugit ingerlanneqarajuttarput. Suliffeqarfiit taamaattut assersuutigineqarsinnaapput Royal Greenland A/S, KNI Pilersuisoq A/S, Tele Greenland A/S, Royal Arctic Line A/S, A/S INI, Great Greenland A/S, Kalaallit Airports A/S il. il.

 

Sinneqartoorutit ikiorsiissutitullu tapiissutit

Nunani tamalaani najoqqutassat malillugit, pisortat ingerlatseqatigiiffiutaat immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsut aamma pisortat ingerlatseqatigiiffiutaat pisortat aningaasaqarnerat pillugu kisitsisitigut paasissutissanut, ilanngunneqarneq ajorput. Nuna tamakkerlugu naatsorsuutini malittarisassat malillugit ingerlatseqatigiiffiit taamatut ittut ingerlatseqatigiiffinnut ilanngunneqartarnerat pissutaavoq. Ingerlatseqatigiiffiit ingerlatsinermut ingerlaavartumik ilanngaatissat ilanngaatigereernerini amigartooruteqartarsimagaangata pisortat ingerlatsineranni kiffartuussinerannilu tapiissutinut/ikiorsiissutinut ilanngunneqartarput. Assinganik sinneqartoortoqartillugu pisortat ingerlatsinerannut aamma kiffartuussinerannut aningaasat sinneqartoorutit nuunneqartarput, isertitatut nalunaarsorneqarlutik. 

 

Aningaasaliineq

Nunani tamalaani najoqqutassat malillugit, pisortat ingerlatseqatigiiffiutaat immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsut pisortat aningaasaqarnerat pillugu kisitsisitigut paasissutissanut, ilanngunneqarneq ajorput. Ingerlatseqatigiiffiit immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsumut aningaasaliinermi tamanna atuutinngilaq, aningaasaliisoq allarluinnarmi inissisimappat. Assersuutigalugu kommunit inissiaataat Namminersorlutik Oqartussanit aningaasaliiffigineqartut ilaapput, ingerlatseqatigiiffiit immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tapiissuteqanngitsut ilaanngitsut, assersuutigalugu Nukissiorfiit. Ingerlatseqatigiiffik immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsoq pisortaqarfiusumit taperneqaraangat pisortaqarfik piginneqataasutut isigineqartarpoq, aningaasaliinerlu nuussinertut isigineqartarluni. Ingerlatseqatigiiffiit immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsut tunineqaraangata imaluunniit namminersortunngortinneqaraangata pigisamik tunisinertut nalilerneqartarput, tamannalu kisitsisitigut paasissutissani isertitatut ilanngunneqarneq ajorpoq.

 

2018-imi Kalaallit Nunaanni suliffeqarfiit nuussinernik 632 mio. kr.-ik tigusaqarput

2018-imi pisortat ingerlatsineranni aamma Kalaallit -Nunaanni suliffeqarfinnut kiffartuussisunut nuussinerit 632 mio. kr.-inik amerlassuseqarput. Taakkunannga pisortat ingerlatseqatigiiffiutaannut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsunut tapiissutit 158 mio. kr.-it tunniunneqarput, suliffeqarfiillu allat tapiissutisillutik 377 mio. kr.-inik. Ingerlatseqatigiiffiit immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsunut allanut aamma suliffeqarfinnut allanut aningaasaliissutit katillugit 97 mio. kr.-iupput, taakkunani annermik atukkiussanik isumakkeerinninnerupput, tabeli 1a takuuk.

 

Aningaasanut tapiissutit 174 mio. kr.-it kisitsisitigut paasissutissani ilaanngillat

Pisortat ingerlatsinernit aamma kiffartuussinernit ingerlatseqatigiiffinnit immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsunut aningaasaliisarpoq, taakku aningaasaliisup suliaqarfigisaata assinganut inissinneqartarput.

Namminersorlutik Oqartussat immikkoortortaqarfiinit aningaasanik tapiiffigineqartartut ilaatigut tassaapput; Nukissiorfiit, Mittarfeqarfiit aamma pisortat inissiaataat. Kommunini immikkoortortaqarfiit aningaasanik tapiiffigineqartartut tassaapput pisortat innissiaataat. Aningaasanik tapiissutit piginneqataassutsip annertussusaatut takussutissiatut isigineqarmat, aningaasanik tapiissutit taakku pisortat aningaasaqarneranut kisitsisitigut paasissutissani ilaanngillat; taakku pigisaapput nalillit kingusinnerusukkut akigineqarsinnaasut.

2018-imi aningaasat 174 mio. kr.-it pisortat ingerlatseqatigiiffiutaat immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsunut tapiissutaasimasut pisortat aningaasaqarneranni kisitsisitigut paasissutissani ilanngunneqanngillat. Pisortat aningaasaqarneranniittussaagaluit 10 mio kr. mittarfiliornissanut piareersaanissamut nuunneqarput aamma 164 mio. kr.-it pisortat inissiaataanut iluarsaassinissanut aamma inissianik sanaartornermut nuunneqarput.

7.3 Aningaasarsiorneq tunngavigalugu immikkoortiterineq

Pisortat aningaasat atugaat aamma isertitaat isumalluutit aningaasartaasa agguataarneri malillugit aningaasarsiorneq tunngavigalugu immikkoortiterneqartarput. Aningaasarsiorneq tunngavigalugu agguataarineq erseqqimmat pisortat ingerlatsinerat sullissinerallu nunanut assigiinngitsunut piffissallu ingerlanerinut sanilliunneqarsinnaalluarput.

 

Ingerlatsinermi aningaasat atorneqartut aamma aningaasaliissutinut aningaasat atorneqartut (kapitaludgifter) immikkoortinneqartarput. Ingerlatsinermi aningaasat atorneqartut tassaapput pisortat tunisassiornermut aamma kiffartuussinernut ingerlatsinerannut aningaasat atugaat. Aningaasaliissutinut aningaasat atorneqartut tassaapput aningaasaliissutit aamma aningaasaliissutinut ilassutit assersuutigalugu sanaartornermut maskiinanulluniit atugassat.

 

Ingerlatsinermut aningaasat atorneqartut

Ingerlatsinermut aningaasat atorneqartut atuinermut aamma nuussinermut immikkoortinneqarput, uku pissutigalugit:

 

·         Atuinerit aamma aningaasaliinerit (nioqqutissanut, kiffartuussinernut sulinernullu) aningaasanik atuiffiupput pisortat namminersortunit pigisaqalernerinik naleqarlutik taamaasillutik inuiaqatigiit akornanni isertitaqarnermut tunngavileeqataallutik.

·         Nuussinerit assigiinngitsunut immikkoortiterneqarnikuupput assersuutigalugu utoqqalinersiutinut isumalluutit ilanngunneqartarput, tassanili pigisat nalillit aamma isertitat aningaasaqarnermi immikkoortunut agguarneqartarlutik.

 

Aningaasaliissutinut aningaasat atorneqartut

Aningaasaliissutinut aningaasat atorneqartut aningaasanut amerliartortitsinermut aamma aningaasaliissutinut nuussinernut agguarneqarput, uku pissutigalugit: 

 

·         Aningaasanik amerliartortitsineq tassaavoq pisortat ingerlatsineranni sullissinerannilu nutaanik aningaasaliinernut aamma sanaartornermi aningaasartuutinut aningaasaliinernut immikkoortortaq

·         Aningaasaliissutinik nuussinerit aamma aningaasaliilluni tapiissutit pisortat immikkoortortaqarfiini suliffeqarfiinilu sanaartornerinut aningaasaliinerupput

 

Eqikkaaneq ima isikkoqarpoq:

 

 

		Atuineq
	+	Nuussinerit
	=	Ingerlatsinermut aningaasat atorneqartut

 

		Pigisanut nalilinnut aningaasat atorneqartut iluarsisat
	+	Aningaasaliissutinik nuussinerit
	=	Aningaasaliinermi aningaasat atorneqartut

 

		Ingerlatsinermut aningaasat atorneqartut
	+	Aningaasaliinermi aningaasat atorneqartut
	=	Ingerlatsinermi aningaasaliinermilu aningaasat atorneqartut katillugit

7.3.1 Aningaasaqarnerup iluani aningaasanik atuiffiusut

Pisortat aningaasarsiornermi aningaasanik atuiffigisaat isertitaallu immikkoortiterneri ataani misissorneqarput.

 

1.    Atorfilinnut akissarsisitsineq
Pisortat akiliutaat tamakkerlugit, akiliutigisat aamma tapiissutit pisortat sulititsisutut atorfilinnut akiliutigisartagaat, taakkununnga aamma ilaapput sulisut pissarsiaat aningaasaanngitsut soorlu akeqanngitsumik ineqarneq, biileqarneq aamma oqarasuaateqarneq. Taakkununnga aamma ilanngunneqartarput isumaginninnermut aaqqiissutinut tapersiinerit soorlu soraarnerussutisiassanut tapiissuteqarneq.

 

2.    Pigisanit nalilinnit aningaasanik atuineq
Pigisat nalillit ass. maskiinat pisoqalineri malillugit nalikillisarput. Taaguut assersuutigalugu akileraartarnermut taputartuunneqassanngilaq. 

 

3.    Tunisassiornermi atuineq
Nioqqutissanik pisinermi kiffartuussinermilu aningaasat atorneqartut taakkununnga ilaavoq nioqqutissiornermi pisortat sullinneqarneranut avataaneersumit siunnersortimik ikiorneqarneq.

 

4.    Isumaginninnikkut atortussanik/nerisassanik tunniussinerit
Namminersortunit sanaartorneqartunik ass. nakorsaatinik pisortanit pissaqartinneqarneq, assersuutigalugu pisortat nakorsaatinik atuisunut akeqanngitsumik tunniussineranni. Kalaallit Nunaanni isumaginninnermi pisiarereerlugit tunniussinerit pillugit annertunerusumik naatsorsuutinik paasissutissaqanngilaq.

 

5.    Nioqqutissanik kiffartuussinermillu tunisineq
Namminersortunut imaluunniit immikkoortortanut allanut pequtinik atornikunik tuniniaaneq, siunnersortinit akiliilluni sullinneqarneq aamma allanik tuniniaanerit atuisumit akilerneqartut. Nioqqutissanik tuniniaanerit kiffartuussinerillu taamaallaat akiliisoqarpat aamma pisisup akiliinissaa isumaqatigiissutaareersimappat ilanngunneqassapput – taamaanngippat akileraarutinut ilanngunneqassapput. Pisortat ingerlatseqatigiiffiutaat immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsut imaluunniit pisortat ingerlatseqatigiiffiutaat nioqqutissanik tuniniaanermi niuermi piumasaqaatinik malinnittut uani ilanngunneqanngillat.

 

6.    Atuinerit katillugit
Pisortat kiffartuussineri tamatigungajaavik akeqarneq ajorneri pissutaallutik kiffartuussineq nalilerneqanngilaq. Aningaasat atorneqartut nioqqutissat tuninerini aamma kiffartuussinerni isertitat ilanngaaserlugit ilanngullugit atuinermi nali naatsorsorneqartarpoq:

 

		Atorfilinnut akissarsisitsineq
	+	Pigisanit nalilinnit aningaasanik atuineq
	+	Tunisassiornermi atuineq
	+	Isumaginninnikkut atortussanik/nerisassanik nuussinerit
	-	nioqqutissanik kiffartuussinermillu tunisineq
	=	Atuineq

 

7.    Erniat il.il.
Pisortat akiitsuisa erniaat aamma obligationit nalikillinerini annaasat akiitsut akilersornerinut ilanngunneqartarput ukiumullu akiitsunut aningaasat atorneqartut nalunaarutigineqartarlutik, taamaasilluni pisortat aningaasanik atugaanut akiligassat tamakkiisumik ersersinneqartarput.

 

8.    Ikiorsiissutitut tapiissutit
Ingerlatsinermut tapiissutaapput ingerlaavartumik nuunneqartartut pisortat aqutsinermit kiffartuussinermiillu nioqqutissiortunut nuuttagaat, suliffissaqartitsinissaq siunertaralugu aamma akit akissarsiallu sunnerniarlugit.

 

·         Pisortat ingerlatseqatigiiffiutai immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsut: tassaapput ingerlaavartumik ingerlatsinermi amigartoorutinut matussusiilluni ikiorsiissutit.

·         Ingerlatseqatigiiffiit allat: ingerlatsinermi ingerlaavartumik amigartoorutinut matussusiilluni ikiorsiissutit.

 

9.    Ingerlaavartumik aningaasanik nuussinerit allat
Pisortat immikkoortortaqarfiinut, angerlarsimaffinnut, aningaasanik iluanaarniarfiunngitsunut suliffeqarfinnut aamma nunanut allanut ingerlaavartumik aningaasanik nuussinerit.

·         Pisortat immikkoortortaqarfiinut: tassani pineqarput Namminersorlutik Oqartussanit kommuninut ataatsimoortumik tapiissutit. Qallunaat naalagaaffiannit ataatsimoortumik tapiissutit tassunga ilanngunneqanngillat, oqaatigineqareersutut qallunaat naalagaaffiat aamma Kalaallit Nunaanni naalagaaffiup immikkoortortaqarfii immikkoortinneqartarmata.

·         Isumaginninnermi karsinut aamma aningaasaateqarfinnut: pisortat ingerlatsinerannit aamma sullissinerannit isumaginninnermi pisartakkat assersuutigalugu ullormusianik ikiorsiisarneq. Innuttaasut amerlasuut taamatut isumaginnittunut inatsit malillugu akiliisussaatitaasarput. Ikiorsiinermut karsi aningaasaateqarfiillu Kalaallit Nunanni atuutinngillat.

·         Angerlarsimaffinnut: isumaginninnermi assersuutigalu utoqqalinersiutinik, suliffissaaleqinermi, napparsimanermi aamma erninermi, inigisamut tapisinermi, ilinniarnermusinermi aamma isumaginninnermi tapiissutinik nuussinerit.

·         Namminersortunut iluanaarniarfiunngitsumik suliffeqarfinnut angerlarsimaffinni atugassanut: soqutigisaqaqatigiit kattuffiinut assersuutigalugu sulisartut kattuffiinut, inoqutigiit ulluinnarni atugaanik pitsanngorsaaniartunut tapit.

 

10. Ingerlaavartumik aningaasanik nuussinerit katillugit

7-9-mi aningaasat atorneqartut katinneri.

 

11. Ingerlatsinermut aningaasat atorneqartut katillugit
1-9-mi aningaasat atorneqartut katinneri.

 

12. Aalajangersimasunut aningaasaliinerit nutaat
Ukioq ataaseq sinnerlugu atasussamik naatsorsuuteqarluni assersuutigalugu maskiinanik aamma illunik assigisaanillu aningaasaliineq. Tassani pineqarput eqqaaviit ikuallaaviit, aqquserngit, sissiukkat aamma ikaartarfiit, pisortat ingerlatsinerannit sullissinerannillu pigineqartut.

 

13. Illusinernut il.il. aamma aningaasaliinermi iluanaarutinut tunngasut allat

Illunik sanaartukkanillu pioreersuunerusunik pisineq. Sanaartukkanik assigisaanillu pisinermi ilanngaatissat ilanngaatigereerlugit, sanaartukkanik allanik akigisaqarnermi isertitat ilanngaatigalugit. 

 

14. Quersuarniittunik allannguinernut
Pilersaarusiorneq pissutaalluni ingerlatsinermi aamma sullissinermi pisortat taamaallaat ikiuigasuarnissamut aamma akuliunnernut atortussanik toqqorsivinniititaqartarput. Atortut allat pisiat ingerlaannaq atorneqartarput sanaartornermullu atugassatut naatsorsuutigineqartarlutik. Quersuarmut pisiat amerlassusaat quersuarmit atukkat ilanngaatigalugit naatsorsorneqartarput.

 

15. Nunaminertanik aamma piginnittussaatitaanernik pisineq
Nunaminertanik pisineq (illut sanaartukkallu allat nunaminertamiittut taakkununnga ilanngunneqarneq ajorput – illunut assigisaanullu pisianut ilanngunneqartaramik). Piginnittussaatitaanerit assigiinngitsut aamma tunisassiat immikkut ittut taakkununnga aamma ilaapput. Nunaminertanik akigisaqarnermi aamma tunisinissamut pisinnaatitaanermik akigisaqarnermi isertitat ilanngaatigalugit naatsorsorneqartarput.

 

16. Pigisanut nalilinnut aningaasat atorneqartut iluarsisat katillugit
12-15 imi aningaasat atorneqartut katinneri.

 

17. Aningaasaliissutit aamma aningaasanik nuussinerit allat
Tamakkiisumik imaluunniit ilaannakortumik nutaamik aalajangersimasunut nuussilluni aningaasaliineq, taakkununnga ilaatigut ilaapput pinngortitaq pissutaalluni ajunaarnersuaqartillugu taarsiineq.

7.3.2 Aningaasarsiorneq tunngavigalugu isertitsiffiusartut

Isertitat sinneruttut tamarmiusut
Pisortat isumaginninnermik ingerlatsineranni ilanngaatitaqanngitsumik isertitaat. Isumaginninnermik suliaqarnerup nalinga aningaasat atorneqartut tunngavigalugit naatsorsorneqartarput, pisortat ingerlatsinermi sullissinermilu aalajangersimasunik pigisanik nalilinnik atuinerat isertitat sinneruttut tamarmiusut assigaat:

		Atorfilinnut akissarsisitsineq
	+	Pigisanit nalilinnit aningaasanik atuineq
	+	Tunisassiornermi atuineq
	+	Nioqqutissiornerup nalinga
	-	Tunisassiornermi atuineq
	=	Isertitat sinneruttut tamarmiusut
	-	Pigisanit nalilinnit aningaasanik atuineq
	=	Isertitat sinneruttut tamarmiusut

 

1.    Pisortat ingerlatseqatigiiffiinit immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsunit isertitat
Pisortat ingerlatseqatigiiffiutaannit immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsunit iluanaarutit. Malugiuk uani taamaallaat pineqarput pisortat ingerlatseqatigiiffiutaat immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsut iluanaarutitallit: Pisortat ingerlatseqatigiiffiutaat immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsut amigartoorfiusartut aningaasartuutinut ukununnga ilaapput; Pisortat ingerlatseqatigiiffiutaatut immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsunut ikiorsiissutit/ tapiissutit.

 

2.    Erniat aamma iluanaarutit
Pisortat suliffeqarfiutaasa erniaanit isertitat aamma iluanaarutit. Malugiuk pisortat suliffeqarfiutaat amigartoorfiusartut aningaasartuutinut ukununnga ilaapput, suliffeqarfinnut allanut ikiorsiissutit/ tapiissutit.

 

3.    Nunaminertanit, atuinissamut pisinnaatitaanermit il.il. isertitat
Pisortat nunaminertanit isertitaat aamma atuinissamik pisinniaatitaanernik ass. patentinit atuinissamut pisinnaatitsinermit isertitat.

 

4.    Nioqqutissiornermi aamma eqqussuinermi akileraarutit (toqqaannanngikkaluarlugu akileraarutit)
Nioqqutissiornermi tunisanit kiffartuussinermiillu eqqussuinerni akileraarutit. Taakkununnga uku ilaapput: Eqqussuinermi akileraarutit taakku annertunerupput, Assartuinermi assigiimmik akeqartitsinissami akileraarut assigiimmik akeqartitsinermik aningaasaliisuusoq Kalaallit Nunaanni immikkuullarissutut ilanngunneqarpoq.

 

5.    Ingerlaavartumik isertitanit aamma pisuussutsinit akileraarutit (toqqaannarlugu akileraarutit)
Akiligassat pisortat suliffeqarfinnut inoqutigiinnullu akileqqusartagaat; inuit isertitaminnit, suliffeqarfiit, qamutinillu motorilinnit qamuteralannit akileraarutaat.

 

6.    Isumaginninnikkut tapiissuteqartarnermik aaqqissuussineq, tapersiisussaatitaaneq
Maannakkut Kalaallit Nunanni atorneqanngilaq.

 

7.    Kajumissuseq naapertorlugu iliuuseqarnermi tapersiineq, isumaginninnikkut tapiissuteqartarnermik aaqqissuussineq
Maannakkut Kalaallit Nunanni atorneqanngilaq.

 

8.    Isumaginninnermut tapiissuteqartarnermut aaqqissuussinernut ilanngussinerit (imputerede)
Maannakkut Kalaallit Nunanni atorneqanngilaq.

 

9.    Ingerlaavartumik aningaasanik nuussinerit allat:

Pisortat immikkoortortaqarfiinit, immikkoortortaqarfinnit allanit, nunanillu allanit ingerlaavartumik aningaasanik tapiisarnerit. Qallunaat naalagaaffiata Namminersorlutik Oqartussanut tapiissutaat, aamma aalisarneq pillugu EU-mi isumaqatigiissummit isertitat.

 

10. Ingerlatsinermi isertitat katillugit
1-10- mi aningaasat isertitat katinneri.

 

11. Aningaasaliissutinut akileraarutit
Akileraarutit pisuussutinut aamma pigisanut. Maannakkut Kalaallit Nunanni atorneqanngilaq.

 

12. Aningaasaliissutinut/-nit nuussinerit allat
Tapiissutit il.il. aningaasat aalajangersimasumik atugassat sanaartornermi aningaasartuutinut.

7.4 Suliaqarfinnut immikkoortiterineq

Suliaqarfinnut immikkoortiterinermi pisortat suliaqarfinni aningaasanik atuinerat ersersinneqarpoq. Nunat tamalaat akornanni immikkoortiterinermi atorneqartartoq Classification of Functions of Government, COFOG malinneqarpoq. Aningaasartuuteqarfiit pingaarnerit qulit immikkoortinneqarlutik:

 

·       Nalinginnaasumik pisortat kiffartuussineri

·       Illersornissaq

·       Inuiaqatigiinni toqqissisimaneq isumannaassuserlu

·       Aningaasaqarnermut tunngasut

·       Avatangiisit innarlitsaaliorneqarnerat

·       Inissiat aamma pisortat illuutaat

·       Peqqinnissamut Isumaginnittoqarfik

·       Sunngiffik, kulturi upperisarlu

·       Ilinniartitaaneq

·       Isumaginninneq

 

Suliaqarfinnut agguarneqarneri assersuutitalerlugit ataani allaaserineqarput.

 

Nalinginnaasumik pisortat kiffartuussineri

1.1 Inatsisinik atortitsineq, inatsisiliorneq, akileraartarneq aamma aningaasaqarneq
Pingaarutilinnut nalinginnaasunullu, politikkikkut aamma aningaasaqarnikkut pisortaqarfiit/ allaffeqarfiit taassumalu iluani ass. Naalakkersuisut, Inatsisartut Ombudmanditullu suliffeqarfinnut aningaasat atorneqartut.

 

1.2 Nunanut allanut aningaasatigut ikiuineq
Nunanut allanut aningaasatigut tapersersuineq imaluunniit tunissuteqarneq.

1.3 Nalinginnaasumik kiffartuussinerit

     Sulisoqarnermi kiffartuussinerit, nalinginnaasumik kisitsisitigut paasissutissani kiffartuussinerit (Naatsorsueqqissaartarfik), pisortat nalunaarsuutaat, suliffeqarfinnik ingerlatsinerit, (naqiteriviit pisortanit ingerlanneqartut), qarasaasiakkut suliarinninnermi eqiterineq.

 

1.4 Nalinginnaasumik pisortat kiffartuussineri pillugit tunngaviusumik ilisimatusarneq aamma ilinniartitaaneq
Aningaasat atorneqartut, taarsigassarsiat aamma tunngaviusumik misissuinermi tapiissutit ass. ASIAQ.

 

1.5 Nalinginnaasumik pisortat kiffartuussineri il.il

     Qinersinermi, inuit taasisinneqarneranni, atuinermi allanngortitsinerni aningaasat atorneqartut.

 

1.6 Pisortat akiligassaannik nuussinerit aamma nalinginnaasumik nuussinerit

Nuussinerit nalinginnaasumik ingerlatsinermi assigiinngitsunut qaffasissutsinut ass. Namminersorlutik Oqartussat nalinginnaasumik nussisarnera kommuninut.

 

Illersornissaq

2.1 Sakkutooqarnikkut illersornissaq il.il.
Sakkutooqarnermut illersornissamut aningaasat atorneqartut; Grønlands Kommando aamma Siriuspatrulje.

 

2.2 Innuttaasunik illersuineq

     Innuttaasunut illersornissaanut allaffissornikkut ingerlatsineq aamma innuttaasunut illersornissaanut suliaqartunut kiffartuussinerit.

 

Inuiaqatigiinni toqqissisimaneq isumannaassuserlu

3.1 Politeeqarneq

Politiinut aamma aalisarnermut nakkutilliinermut aningaasat atorneqartut

 

3.2 Qatserisartoqarneq
Qatserisartoqarnermut aningaasat atorneqartut.

 

3.3 Eqqartuussiveqarneq
Eqqartuussiveqarnermut aningaasat atorneqartut.

 

3.4 Parnaarussiveqarneq
Parnaarussiveqarnermut isertitsiveqarnermullu aningaasat atorneqartut.

 

3.5 Inuiaqatigiinni toqqissisimaneq isumannaassuserlu il.il.
Aningaasat atorneqartut allat toqqissisimanermut isumannaassusermullu il.il.

 

Aningaasaqarnermut tunngasut

4.1 Nalinginnaasumik aningaasaqarnermi, niuernermi suliffeqarfinnilu suliassat

Avammut tunisinernut annertusaanernut, niuernermi politikkinut, kisermaassinernut naleqqussaanernut, nioqqutissat ilisarnaataanik piginnittussaatitaanermi, silassamik nalunaarsuinernut, suliffeqarfinnik, inuussutissarsiutinut tapinik, suliffissarsiuussisarfinnik, sulianullu soqutiginnittunik aqutsinernut aningaasat atorneqartartut.

 

4.2 Nunalerineq, orpippassualerineq, aalisarneq piniarnerlu

     Nakkutilliinernut, tapersiinernut inuussutissarsiutinullu malittarisassaliornermut aningaasat atorneqartut.

 

4.3 Ikummatissaq aamma nukissiuuteqarneq
Innaallagissamut, kiammik gassimillu nakkutilliinermut pilersuinermullu aningaasat atorneqartut. Uuliaqarfinnik, naturgasseqarfinnik il.il. misissuinerit.

 

4.4 Aatsitassanik piianeq, suliffeqarfiit sanaartorfiusut/pilersitsisartut

     Nakkutilliinermut, tapersiinermut aamma inuussutissarsiutinut malittarisassaliornermut aningaasat atorneqartut.

 

4.5 Assartuineq, attaveqaqatigiinneq aamma inuussutissarsiutit allat
Aqqusinernik (tassunga ilaapput ikaartarfiit immallu iluatigut putorsuit), immakkut aqqutinik sissiukkanillu ingerlatsineq (tassunga ilaapput sikoqassutsinik misissuisartut), qimuttuitsut aqqutaannik, silaannakkut angalasunik ingerlatsissutinillu allanik (tassunga ilaapput bussit ingerlasarneri allaffissornikkullu ingerlanneri) pillugit allaffissornikkut ingerlatsineq.

 

4.6 Aningaasanik aqutsinermut ilisimatusarneq aamma ilinniartitaaneq
Aningaasaqarnermut tunngasunik ilisimatusarnermut aamma ineriartortitsinermut aningaasat atorneqartut.

 

4.7 Aningaasaqarnermut tunngasut il.il.
Aningaasaqarnermut tunngasunut assersuutigalugu nalinginnaasumik tapiissutinut qulaani allassimasunut suliaqarfinnut inissinneqarsinnaanngitsunut aningaasat atorneqartut allat.

 

Avatangiisit innarlitsaaliorneqarnerat

5.1 Eqqakkanik imermillu maangaannartitanik nakkutiginninneq, mingutsitsinerup akiorniagaanera

     Eqqakkanik katersinernut, suliarinerinut eqqarnerinullu aningaasat atorneqartut. Kloakkeqarnermik imermillu atorneqarsimasumik suliaqarnermut allaffissornikkut suliarinerinullu aningaasat atorneqartut. Silaannaap aamma silap pissusaanut, issup erngullu nunap iluaniittup mingutsinneqannginnissaanut aningaasat atorneqartut.

 

5.2 Uumassusillit nunallu immikkuullarissuunerisa illersornissaat
Uumasut, naasut aamma nunap illersorneqarnissaanut aningaasat atorneqartut.

 

5.3 Avatangiisit innarlitsaaliorneqarnerat il.il.          

     Avatangiisit innarlitsaaliorneqarnerannut nalinginnaasunut aningaasat atorneqartut, avatangiisit innarlitsaaliorneqarnerannut nuussinerit.

 

Inissiat aamma pisortat illuutaat

6.1 Inissialiorneq
Inissianik nakkutilliinermut, ingerlatsinermut iluarsaassinermulu aningaasat atorneqartut, aamma tapiissutit inoqutigiit ineqarnermut akiliummi meeqqanut tapiissutaanit allaanerusut.

 

6.2 Inissiat aamma pisortat illuutaat
Illoqarfinnik eqqaanillu ineriartortitsineq, sanaartorfigissaanernut, nunanut uuttortaanernut, pilersaarusiortunut assigisaanullu aningaasat atorneqartut. Pisortat imeqarfiinik, imertartarfiutaanik, ledninginik assigisaanillu sanaartorneq iluarsaassinerlu. Inissiat pisortallu illutaat pillugit ilisimatusarneq aamma ineriartortitsineq.

 

Peqqinnissamut Isumaginnittoqarfik

7.1 Nakorsaatit/katsorsaatit assigiinngitsut, sakkuutit atortussallu
Nakorsaasiortunit tunniuneqartunut aamma nakorsaatinut aningaasat atorneqartut, kiisalu isarussanut tusartaatinut nakorsaatinut tunngasunut allanut aningaasat atorneqartut.

 

7.2 Napparsimavimmut unitsitaanani nakorsartinneq
Inuit ataasiakkaanut peqqinnissaqarfiit kiffartuussineri soorlu nakorsamiit ikiorneqarneq, nakorsamiit immikkut paasisimasalimmiit ikiorneqarneq, kigutileritinneq aamma paramedicinske (nakorsatut ilinniarsimanngikkaluarluni sulineq) ass. kappoqqusersuilluni katsorsaanermut, tungiuinermut il.il. tunngasunik..

 

7.3 Napparsimaveqarnikkut kiffartuussinerit
Inuit ataasiakkaanut peqqinnissaqarfiit kiffartuussinerit ukununnga tunngasut; napparsimaveqarfiit tunngasut, paaqqutarinninneq peqqissarnermilu angerlarsimaffiit, katsorsaatinut qitiusoqarfiit aamma erninissamut nakorsiartarfiit.

 

7.4 Peqqinnissamut isumaginnittoqarfik pillugu ilisimatusarneq ilinniartitaanerlu
Peqqinnissamut isumaginnittoqarfik pillugu ilisimatusarnernut ineriartortitsinernullu aningaasat atorneqartut.

 

7.5 Peqqinnissamut isumaginnittoqarfik il.il.
Peqqinnissamut isumaginnittoqarfiup iluani ingerlatsineq pillugu aningaasat atorneqartut allat.

 

Sunngiffik, kulturi upperisarlu

8.1 Sunngiffimmi timersornermilu kiffartuussinerit
Sukisaarsaartarfinnik, pinnguartarfinnik sanaartorneq aamma aserfallatsaaliuineq timersoqatigiiffinnullu tapiisarneq.

 

8.2 Kulturikkut kiffartuussinerit
Katersortarfiit, atuakkanik atorniartarfiit, isiginnaartitsisarfiit, oqaluttuarisaanermut attuumassusillit illut, erinarsoqatigiit, kulturikkut sammisaqartitsiviit, radio aamma tv, aviisit, nipilersukkanik saqqummersitsiviit.

 

8.3 Upperisarsiorneq peqatigiiffiillu allat
Ilageeqarnermik ingerlatsinermut aningaasat atorneqartut, inuusuttunut isumaginninnernullu peqatigiiffinnut tapiissuteqarneq, suliatigut peqatigiiffiit, politikkikkut partiinut il.il.

 

8.4 Sunngiffik, kulturi upperisarlu il.il.
Ingerlatsineq, ataqatigiissaarineq aamma politikkimik nakkutiginninneq. Aningaasat atorneqartut allat sunngiffimmut, kulturimut upperisamullu qulaani isumaginnittoqarfinni atassuteqanngitsut.

 

Ilinniartitaaneq

9.1 Meeqqat atuarfiat assigisaallu

     Meeqqat atuarfianut, inuusuttut atuarfiinut aamma efterskolinut aningaasat atorneqartut.

 

9.2 Inuusuttut ilinniarfii
Ass. ilinniarnertuunngorniarfinnut, niuernermut ilinniarfinnut aamma teknikimik ilinniarfinnut aningaasat atorneqartut.

 

9.3 Qaffasinnerusumik aamma ingerlariaqqiffiusumik ilinniarneq. Qaffasissumik aamma ingerlariaqqiffiusunut ilinniarfinnut aningaasat atorneqartut, ass. ilisimatusarfinnut.

 

9.4 Qaffasissusiligaanngitsumik ilinniarneq
Qaffasissuligaanngitsumik ilinniarfinnut aningaasat atorneqartut, ass. inersimasunut aamma ilinniaqqilluni ilinniarfinnut.

 

9.5 Ilinniartitaaneq il.il.
Ilinniartut ineqarfiinut ingerlatsitsinermut aamma ilinniartitsinermut atatillugu ikiuinikkut kiffartuussinermut aamma allaffissorluni ingerlatsinernut aningaasat atorneqartut.

 

Isumaginninneq

10.1 Nappaateqarneq innarluuteqarnerlu
isertitanut aannaasanut imaluunniit isertitat ikilinerini aannaasanut taarsiissutit, ass. napparsimanermi, peqqissarnermi, sulilluni misiliinermi piffissamiluunniit killilimmik sulinermi pisortanit nuussat. Innarluutilinnut isumaginninnermik suliffeqarfinni ingerlatsineq

      

10.2 Utoqqalineq

       Siusinaarlutik soraarnerusutisiassanut aamma soraarnerusutisiassanut, utoqqarnut ikiortinut, angerlarsimaffimmi ikiortinut aamma isumaginninnikkut suliffeqarfinnik ingerlatitsinernut ass. utoqqaat angerlarsimaffiinut pisortat nuussisarnerat.

 

10.3 Ilaqutariit meeqqallu

       Pisortanit pissaqartinneqarneq aamma ilaqutariinnut meeralinnut inuussutissanik ikiorsiissuteqarneq. Naartunermi ullormusiat, meeqqat aningaasat pisartagaat. Inunnik isumaginnittoqarfinnut ass. paaqqinnittarfinnut, meeqqerivinnut, perorsaavinnut, ilaqutarsianut il.il. aningaasat atorneqartut.

 

10.4 Suliffissaaleqineq
Isertitanut amigaatinut taarsiussat imaluunniit suliffissaaleqinermi isertitat millisinneqarnerannut pisortat nuussisarnerat.

10.5 Inissiat

       Ineqarnermut tapiissutit aamma isumaginnermi allamut tapiissutit, soorlu angerlarsimaffinnut ineqarnermut akiligassanut ikiorsiissutit.

 

10.6 Isumaginninnermi tunniuttakkat

       Inunnut ataasiakkaanut ass. immikkoortitaaleriataarsinnaasunut ass. akissaqanngitsunut, aningaasarsiakitsunut, imigassamik aamma ikiaroornartunik atornerluisunut, nakuuserfigitittartunut il.il. isumaginninnermi tunniuttakkat. Qimarnguinnut, pinaveersaartitsinernut pisortallu allatigut ikiorsiisarnerannut aningaasat atorneqartut.

 

10.7 Isumaginninneq il.il.
Isumaginninnermut aningaasat atorneqartut allat isumaginninnermut ilisimatusarnermut ilinniartitaanermullu aningaasat atorneqartut ilanngullugit.